Å oppleva fellesskap og kjenna seg inkludert er eit grunnleggjande behov, og viktig for born og unge si utvikling, læring og trivsel. Kvammaskulen skal leggja til rette og tilpassa skulekvardagen og opplæringa slik at kvar og ein kjenner seg sett, respektert og får oppleva meistring og læring. Elevar som har det trygt og godt og viser trivnad på skulen, er læringstilgjengelege. Born og unge skal nytta energien sin på å læra og å leva, ikkje på å vera utrygg og grua seg for kva som ventar.

Skuleeigar skal saman med skulane i Kvam skal jobba systematisk med førebyggjande arbeid for å sikra ein trygg og god skulekvardag, men det skal også vera gode system for å avdekka og setja inn tiltak dersom enkelte elevar ikkje opplever det slik. Det skal vera ein låg terskel for å gripa inn og varsla dersom ein får kjennskap til at nokon ikkje har det trygt og godt. Elevar og føresette skal møtast med respekt. Det er eleven si oppleving som er avgjerande og dei skal kjenna seg involvert i arbeidet med skulemiljøet.

Ein viktig og avgjerande faktor for trivsel og læring er god klasseleiing. Ein klasseleiarar i Kvammaskulen skal ha rammer og struktur, skapa trygge relasjonar og ha fokus på at elevane opplever meistring og progresjon både fagleg og sosialt. Ein god klasseleiar har overblikk og blikk for den enkelte.

Som klasseleiar må ein ha mange ulike kompetansar. Lærarkompetanse har ulik effekt på læring for eleven. Forsking (Nordahl 2012) viser til særleg fire viktige punkt som har stor effekt på læring:

• Klar standard for god undervisning
• Handtering av bråk og uro i undervisninga
• Læraren si leiing, tydelegheit og struktur i undervisninga
• Positiv og støttande relasjon mellom elev og lærar

Tilsette i skulane i Kvam skal ha kompetanse om aktivitetsplikta, relasjonar og sosiale prosessar og om mobbing. Det skal arbeidast systematisk mot at tilsette har felles haldningar og felles forståing og handhevinga av reglar og rutinar.

Lov om grunnskuleopplæringa og den vidaregåande opplæringa seier tydeleg at elevane har rett til eit trygt og godt skulemiljø. Vidare seier lova at skulen skal ha nulltoleranse mot krenkingar, og at det kontinuerleg skal drivast eit systematisk arbeid for å fremja helsa, miljøet og tryggleiken til elevane.

§ 12-2 retten til eit trygt og godt skulemiljø

«Alle elevar har rett til eit trygt og godt skolemiljø som fremjar helse, inkludering, trivsel og læring.»

§ 12-3 nulltoleranse og førebyggjande arbeid

«Skolen skal ikkje godt krenkjande oppførsel, som til dømes mobbing, vald, diskriminering og trakassering. 
Skolen skal arbeide kontinuerleg for at alle elevane skal ha eit trygt og godt skolemiljø.»

Rundskriv Skolemiljø, datert 01.08.24:

"Skolemiljøreglene slår fast at alle elever har rett til et trygt og godt skolemiljø.1 Skolemiljøet skal fremme helse, inkludering, trivsel og læring. Dette gjelder både for det fysiske og det psykososiale skolemiljøet.

Det er hvordan eleven opplever å ha det på skolen som er avgjørende for om eleven har et trygt og godt skolemiljø.

Elevene skal føle at skolen er et trygt sted å være. Trygghet handler om å vite at skolen tar tak hvis noe skjer. At skolemiljøet skal være godt innebærer at skolen skal arbeide for at alle elever opplever å høre til og være en del av fellesskapet. Klassemiljøet har stor betydning for elevenes trivsel. Det samme har lek, særlig for skolemiljøet til de yngste elevene".

Eit systematisk, kontinuerleg og godt førebyggjande arbeid er avgjerande for at alle elevar skal oppleva eit trygt og godt skulemiljø. Kvam herad har tilsett miljørettleiarar på alle skulane nyttar Betre tverrfagleg innstas (BTI). Det er utarbeida eigen kartleggingsplan med undersøking og system for oppfølging.

Kvar skule skal ha sin lokale førebyggjande plan for trygt og godt skulemiljø som skildrar kva system dei nyttar for å avdekka om elevar ikkje har det trygt og godt og som seier noko om fylgjande punkt:

Haldningar:

• Skulen skal ha tydlege og omsorgsfulle vaksne som har kompetanse, kan skapa gode relasjonar og som er motiverte for arbeidet.
• Nulltoleranse mot krenkingar
• Tydeleg skuleleiing som syter for at dei tilsette har kompetanse i førebygging, avdekking og handtering av skulemiljøsaker
• Vaksne som gode førebilete
• Eit trygt og godt skulemiljø er eit felles ansvar for alle tilsette

Rutinar og reglar for førebygging:

• Skulereglar for grunnskulen i Kvam
• Skulen sitt ordensreglement
• Klassereglar
• Trivselstiltak/ aktivitetar

System for avdekking og analyse av skulemiljøet:

• Gode rutinar for inspeksjon i friminutta, ved overgangar og tilstellingar
• Følgja med gjennom observasjon
• Fast tema på trinnmøte/teammøte ved skulane
• Elevsamtalar
• Utviklingssamtalar, med spørjeskjema om psykososialt skulemiljø
• foreldremøte
• Elevundersøkinga - årleg  5.- 10. trinn.
• Ungdata-undersøkinga - kvart tredje år

§ 10-4 i opplæringslova omhandlar mellom anna elevane sin rett til å ta del i arbeidet med skulemiljøet. Der står det: «Skolen skal sørgje for at elevane og foreldra får vere med på å planleggje, gjennomføre og vurdere verksemda til skolen, mellom anna arbeidet med skolemiljøet, kvalitetsutvikling i opplæringa og fastsetjinga av skolereglar". Dette kan mellom anna skje ved å fremja saker gjennom elevrådet. Ei av oppgåvene til elevrådet er å ta del i arbeidet med å skapa eit godt lærings- og skulemiljø. Elevrådet skal ha eigne representantar i Skulemiljøutvalet. (Gjeld ikkje dersom saka er omfatta av teieplikta).

I tillegg til elevrådsarbeid har kvar klasse sine aktivitetar og reglar som skal fremja eit godt læringsmiljø. Alle elevane har høve til å ta del i utarbeiding og planlegging.

Elevane si stemme kjem òg fram gjennom udir si årlege «Elevundersøking».

Samarbeid heim – skule er heimla i opplæringslova §10-3.

Godt samarbeid mellom heim og skule bidreg til gode læringsvilkår for den einskilde og til eit trygt og godt skulemiljø. Det er begge partar sitt ansvar for å få til eit godt samarbeid, men det er skule som skal ta initiativ og leggja til rette for det formelle samarbeidet.

Samarbeid skjer mellom heim og skule på ulike nivå:

• Foreldre og skulen
  • Gjennomføra utviklingssamtalen 2 gonger pr. år, fylla ut skjema for kartlegging av skulemiljøet
  • Skulen oppsummerer på avdelingsmøte/teammøte kva som har kome fram i samtalane
  • Ha kontakt utanom dei faste samtalane dersom det er nødvendig
• Klassen og skulen
  • Ha to klasseforeldremøte/trinnforeldremøte pr. år
  • Skulane har ein fast plan dei følgjer når det gjeld innhaldet på møta
  • Skulen har ansvar for å informera foreldra kvar haust om
    • Skulen sitt ordensreglement
    • Om skulen sine planar for det psykososiale miljøet
    • Om aktivitetsplikta og korleis elevar og foreldre kan melda frå om at elevar ikkje har eit trygt og godt skulemiljø.
  • Informasjonen i punktet over skal liggja tilgjengeleg på skulen sine nettsider
  • Skulen ved kontaktlærar melder til foreldra om miljøet i klassen.
• Rådsorgana og skulen
  • Rektor ser til at det vert kalla inn til møte i FAU, SU og SMU ved starten av skuleåret og at organa får konstituert seg. Det skal haldast minimum to møte kvart skuleår
  • Skulen skal orientera rådsorgana om skulemiljøet 
  • Skulen skal gje tilbakemelding og drøfta dei årlege undersøkingane som skulen gjennomfører
  • Rådsorgana skal delta aktivt i arbeidet for eit trygt og godt skulemiljø

Korleis kan foreldre vera med på å skapa eit godt skulemiljø?

Foreldre er den viktigaste støttespelaren og rollemodellen for barnet. Foreldre kan bidra til at barna i klassen/gruppa kjenner at dei høyrer til. Når føresette tek del i aktivitetar, tek initiativ, inkluderer og engasjerer seg i barna sin skulekvardag, er dei med på å skapa eit godt skulemiljø både for eigen og andre sine barn.

Når foreldre kjenner kvarandre og kvarandre sine barn, er det lettare å snakka om skulemiljøet og å rettleia barna når dei er på besøk hos kvarandre.

Gode råd til foreldre:

• Inviter vener/klassekameratar heim
• Inkluder heile klassen/gruppa
• Ta del i sosiale aktivitetar, venegrupper og på foreldremøte
• Bli klassekontakt
• Snakk positivt om og med andre både heime og på nett
• Framsnakk skulen, tilsette og elevar
• Ver ein god rollemodell
• Hjelp barna til å vera ein god ven, også for dei som ikkje er bestevener
• Meld frå til kontaktlærar dersom ein høyrer at eit barn ikkje har det trygt og godt

Retten til eit trygt og godt skulemiljø

“Det er hvordan eleven opplever å ha det på skolen som er avgjørende for om eleven har et trygt og godt skolemiljø”. Rundskriv udir 01.08.24.

Eleven sin rett til å bli høyrd og eleven sitt beste skal vera grunnleggjande omsyn i vurderingane skulane gjer i arbeidet med å oppfylla aktivitetsplikta jmf. Barnekonvensjonen artikkel 3 og artikel 12. 

Når ein elev gjev uttrykk for at han eller ho ikkje har det trygt og godt på skulen, skal det vera utgangspunkt for vidare handling. Eleven skal ta del i heile prosessen når tiltak vert planlagt, gjennomført, evaluert og eventuelt justert.  Dette er tydeleggjort i skjema for oppfølging av skulemiljøsaker/aktivitetsplan.

Eleven sin rett til å bli høyrd og omsynet til barnet sitt beste, gjeld anten eleven seier han eller ho ikkje har eit trygt skulemiljø, om skulen mistenkjer eleven har krenka andre elevar eller eleven er involvert i saka på anna vis.

Alle som arbeider eller yter teneste ved skulen har etter opplæringslova §§ 12-4 og 12-5 ei lovfesta aktivitetsplikt for å sikra at alle elevar har eit trygt og godt skulemiljø. Aktivitetsplikta inneber ei plikt til å:

1. Følgja med
2. Gripa inn
3. Melda frå
4. Undersøka saka
5. Setja inn tiltak
6. Dokumentera

1. Følgja med

Alle som arbeider ved skulen har ei plikt til å følgja med. Dette vil sei at ein må observera elevane, korleis dei er saman med kvarandre og korleis dei har det på skulen. Å følgja med er avgjerande for at ein får kjennskap til korleis eleven har det på skulen. Arbeidet gjeld både i timane, friminutta og ved alle andre aktivitetar. For å sikra arbeidet må den tilsette kjenna klassereglar, ordensreglement, rutinar ved inspeksjonar og skaffa seg opplysningar om ekstra sårbare elevar og fylgja ekstra godt med der desse elevane oppheldt seg. Ein må sjå dette i samanheng med det systematiske arbeidet som gjeld trygt og godt skulemiljø ved skulen.

Korleis oppdaga at ein elev ikkje har det bra?

• I samtale med eleven
• Ved at ein fangar opp noko i samtalar med andre elevar
• Eleven fortel om mistrivnad
• Melding frå føresette
• Endring i åtferd, endring i klasse- og /eller skulemiljøet, endra/nye elevgrupper som oppheld seg saman
• Undersøkingar 
• Gjennom observasjon og inspeksjon. Alle tilsette skal kjenna til kva oppgåver som fylgjer det å ha inspeksjon. Ein vaksen ute skal vera deltakande, imøtekomande og opparbeida gode relasjonar i møte med elevane. Reglar skal handhevast likt av dei tilsette.

2. Plikt til å gripa inn

Å gripa inn er ikkje det same som å setja inn tiltak. Alle som arbeider ved skulen har plikt til å straks gripa inn mot krenkingar dersom det er naudsynt.

Når skal ein gripa inn?

• For å stoppa negativ oppførsel som slåssing eller andre fysiske krenkingar
• Stoppa situasjonar der elevane vert haldne utanfor fellesskapet (utfrysing)
• Ved hatytringar, isolering, baksnakking eller ved andre verbale krenkingar

Fysisk inngripen elles er omtalt i opplæringslova § 13-4:

"Tilsette i skolen, leksehjelpa og skolefritidsordninga kan, når andre tiltak ikkje er tilstrekkelege, gripe inn fysisk mot elevar for å avverje at ein elev

a. krenkjer ein person fysisk eller utset seg sjølv for fysisk fare
b. skader eigedom
c. viser ei åtferd som er sterkt fornedrande for eleven sjølv

Det fysiske inngrepet kan ikkje gå lenger enn nødvendig, og det skal stå i rimeleg forhold til dei interessene som skal varetakast". 

3. Melda frå

Alle mistankar om at ein elev ikkje har det trygt og godt på skulen skal melda frå til rektor. Om ikkje rektor er til stades, må avdelingsleiar få meldinga. Kor raskt det skal meldast frå må vurderast frå sak til sak. Alvorlege saker skal meldast til rektor straks. Andre saker kan ein venta med til slutten av skuledagen eller i møte innan ei veke.  

Når og korleis skal ein melda frå?

• Skjemaet "Melda frå kap 12” skal nyttast. Ved levering av skjema skal det avklarast kven som har ansvar for vidare undersøking (utover det som vert gjort når den tilsette får kjennskap til situasjonen).
• Det skal vera låg terskel for kva som er «mistanke» om eller «kjennskap» til at ein elev ikkje har det trygt og godt på skulen. At ein elev gjev verbalt uttrykk for mistrivnad oppfyller kravet til at den tilsette har «kjennskap» til.
• Mistanke om at ein elev ikkje har det trygt og godt på skulen kan koma av observasjonar, tilbakemeldingar i undersøkingar, melding frå føresette, aktivitet på sosiale media, at eleven sjølv melder frå eller melding frå medelevar. Endringar i klassemiljøet kan gje mistanke om at skulemiljøet ikkje er trygt og godt.
• I alvorlege tilfelle skal rektor melda frå til skuleeigar same dag. 
• Skuleeigar skal ha melding i tilfelle der det er krenkingar og /eller digital mobbing på tvers av skular.

Føresette skal melda frå når ein elev ikkje har det trygt og godt på skulen. Ein må vurdera tidspunktet for å melda frå i kvar enkelt sak, men ved alvorlege tilfelle hovudregel melder skulen frå til føresette same dag som skulen vert kjend med saka.

4. Undersøka

Skulen har plikt til å undersøka saka. Plikta til å undersøka skal vera like låg som ved varsling. Dei undersøkingane ein gjer når ein vert kjent med situasjonen dokumenterast. Ansvaret for vidare undersøkingar vert avklart ved levering av varsel.

Plikta til å undersøka betyr at skulen skal undersøka eleven si oppleving av skulemiljøet. Skulen skal ikkje skaffa og vurdera bevis mot at eleven er vorte krenka. Målet med undersøkingane er å få fram fakta om situasjonen og kva som påverkar korleis eleven opplever skulemiljøet. Undersøkingar er viktig for å kunna setja inn riktige tiltak.

Det som skjer mellom elevar etter skuletid kan påverka skulekvardagen. Dersom ein elev ikkje har det bra på skulen, pliktar skulen å ta tak i problemet. Dette gjeld sjølv om årsaka er noko som har skjedd utanfor skulen.

Skulen har ansvar for at eleven har medverknad når ein undersøkjer saka. Eleven skal høyrast og barnet sitt beste er grunnleggjande i alt skulen gjer.

Korleis undersøka?

• Samtale
• Analyseskjema LP
• Observasjon
• Undersøking
• Sosiogram

Når skulen skal ha samtale med eleven det gjeld, andre elevar eller føresette, bruker ein råd frå «den viktige samtalen» :

• bruk forståelege ord
• gje tid til å tenkja
• avklar forventningar til samtalen
• ver medviten om eige kroppsspråk
• still opne spørsmål for å få fram eleven si oppleving
• øv på slike situasjonar, gjerne med ein kollega

5. Setja inn tiltak

Det skal utarbeidast ein aktivitetsplan som mellom anna syner tiltak som skal setjast i verk. Det skal nyttast eigen mal.

Skulen har plikt til å setja inn eigna tiltak for elevar som opplever at skulemiljøet ikkje er trygt og godt, uansett årsak. Skulen skal vidare fylgja opp tiltaka, evaluera og gjera endringar eller leggja til tiltak dersom det er naudsynt.

For å finna eigna tiltak må eleven sin rett til å verta høyrt ivaretakast. Ein må vurdera kva tiltak som best tek omsyn til eleven sine interesser. Dei tilsette i skulen må nytta fagleg skjønn.

Kva må ein ta omsyn til i tiltaka:

• tiltaka må tilpassast den konkrete saka
• ta utgangspunkt i årsakene til problemet. Kvar sak er unik!
• det vil ofte vera trong for fleire tiltak
• sakene skal løysast på lågast mogeleg nivå
• tiltaka skal vera lovlege og kan rettast mot den som vert krenka, den eller dei som krenker, tilskodarar, gruppe- eller klassemiljø eller heile skulemiljøet

Tiltaksplikta gjeld så lenge eleven opplever at skulemiljøet ikkje er trygt og godt og ein har eigna tiltak som kan setjast inn. Dersom ein ikkje oppnår føremålet med tiltaket, må ein gjera endringar eller setja inn andre tiltak. Rektor/avdelingsleiar avgjer kven som har ansvar for å utarbeida aktivitetsplan i kvart enkelt tilfelle.

6. Dokumentera

Skulen må dokumentera kva dei gjer for at elevar skal ha det trygt og godt på skulen. Dokumentasjonen skal sikra at:

• elevar og foreldre får bevis på at skulen tek saka på alvor og at dei pliktar å hjelpa eleven
• statforvaltaren raskt kan få oversikt dersom saka vert meldt der
• at saka er tilstrekkeleg utgreidd ved tilsyn, erstatningssaker og straffesaker

Skulen har to dokumentasjonsplikter knytt til §12:

1. Dokumentera kva tiltak dei planlegg – gjennom ein aktivitetsplan
   • Utfylt skjema frå varslinga og undersøkinga. Merk at eleven si stemme skal koma fram, samt notat frå samtale og møte med føresette.
   • Aktivitetsplan. Aktivitetsplanen må tydeleg merkast med dato ved eventuelle endringar. Hugs at et er særleg viktig at det kjem fram kva som er eleven sitt syn/ynskje/merknader.
   • Dokumentera kva som er gjort for å betra situasjonen for eleven og evaluering av tiltaka
   • Dokumentasjonen skal lagrast i eleven si mappe. Alt som er arkivverdig skal arkiverast i websak frå 01.01.21. Sjå eigen rutine for arkivering.
      
2. Dokumentera skriftleg skulen sitt systematiske arbeid for eit trygt og godt skulemiljø, jf §12-4
   • Systemarbeid som gjeld trygt og godt skulemiljø (overordna plan for trygt og godt skulemiljø)
   • Plan for trygt og godt skulemiljø ved kvar skule
   • Trivselstiltak
   • Skulereglar, ordensreglement, trivselsreglar, rutinar for inspeksjon
   • Plan som viser møtepunkt der skulemiljøet vert drøfta, og referat frå møte der ein drøftar skulemiljøet

Dokument under arbeid skal lagrast i “sikker sone” i Teams (rutine under arbeid). Ferdig aktivitetsplan skal lagrast i elevane si mappe i websak. Aktive aktivitetsplanar skal uansett lagrast ved slutten av eit skuleår.

Når elevar vert krenka av vaksne: 

Skjerpa aktivitetsplikt dersom ein som arbeider på skulen krenkjer ein elev

Dersom ein som arbeider på skulen får mistanke om eller kjennskap til at ein annan som arbeider på skulen utset ein elev for krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering, skal vedkommande straks varsla rektor. Rektor skal varsla skuleeigar.

Dersom det er ein i skuleleiinga som står bak krenkinga, skal skuleeigar varslast direkte av den som fekk mistanke om eller kjennskap til krenkinga. Undersøking og tiltak som etter § 12-5 skal setjast i verk.

For vidare handtering, sjå rutine Aktivitetsplikt.

Dersom føresette (eller ein elev) opplever at skulemiljøet ikkje er trygt og godt, må ein ta kontakt med skulen.

1) Ta kontakt med kontaktlærar
2) Ta kontakt med skuleleiinga ved å nytta skjemaet “Varsel om skulemiljø”
3) Bruk “den raude knappen” på skulen sine heimesider.
 

Klage på skulemiljø er heimla i opplæringslova §12-6

Når det gjeld varsling om elev som ikkje opplever eit trygt og godt skulemiljø, viser ein til punkt 3 under Aktivitetsplikt i denne planen. Elev eller føresette skal varsla skulen dersom dei meiner at eleven ikkje har eit trygt og godt skulemiljø.

Skulen skal ikkje fatta enkeltvedtak om dette, men laga ein aktivitetsplan som viser kva skulen vil gjera for at eleven skal oppleva eit trygt og godt skulemiljø.

Eleven eller føresette kan klaga til Statsforvaltaren i Vestland dersom det har gått meir enn ei veke sidan rektor fekk varsel og aktivitetsplikta ikkje er oppfylt. 

Statforvaltaren vil vurdera klagen og fatta vedtak. Dersom statsforvaltaren meiner at skulen ikkje har oppfylt aktivitetsplikta si, vil dei fatta vedtak om kva skulen skal gjera for at eleven skal oppleva eit trygt og godt skulemiljø, og dei vil setja ein frist for gjennomføringa av dette. Elev eller føresette kan klaga på vedtaket frå statsforvaltaren, og denne klagen er det Utdanningsdirektoratet som skal handsama.

I Kvam vil me byggja eit tverrfagleg “lag” ikring elevane. Kvam herad nyttar Betre tverrfagleg innsats (BTI) til dette arbeidet. Det inneber at tverrfaglege tenester som helsesjukepleiar, PPT, barnevern, familiesenter, psykolog og andre bidreg med sin spesialkompetanse til det beste for barnet. “Heilskapleg blikk – felles ansvar” er Kvam sin visjon i det tverrfaglege samarbeidet. Visjonen set brukaren/eleven i sentrum og eleven sin brukarmedverknad står sentralt. Samarbeidet med eleven og heimene skal vera nært og godt og dei ulike tenestene skal tenkja og jobba saman. Helse- og hjelpetenestene støttar skulen og andre system rundt eleven for å ivareta eleven sine behov for hjelp og støtte, og dei gjev hjelp og støtte på individuelt nivå til den enkelte.

Tenestene jobbar ut frå sine lovverk og gjennom samhandling med aktuelle tenester er målet å gje beste mogleg hjelp til  elevane i grunnskulen.

Både skulen og føresette må vera merksame på at sjølv om ei sak vert avslutta, så kan barnet vera merka av det som har hendt. Krenkingar som til dømes mobbing kan påverka barnet si fysiske og psykiske helse, og få alvorlege og langvarige konsekvensar for den som vert utsett for det. Barn som opplever mobbing, vald, diskriminering, utestenging og trakassering kan utvikla ulike vanskar. Sjølv om hendingane opphøyrer, kan elevar slita med konsekvensar og skade i lang tid.

• Rundskriv udir, datert 01.08.24
• Foreldreutvalget for grunnopplæringen 
• Opplæringslova
• Statforvaltaren i Vestland
• Askøy kommune
• Utdanningsdirektoratet