• Dersom du er sjuk, hald deg heime.
• Dersom du mistenker at du kan vera smitta med koronaviruset kan du ta telefonisk kontakt med Kvam legevakt. Legevakten har eit eige koronatelefonnummer: 900 46 590 (ope vekedagar frå 0830 til 1600), der du kan gjera avtale om testing. Frå 24. juli er det ikkje lenger naudsynt å kontakta fastlege. 
• Frå 10. august rår FHI til testing av alle som trur at dei kan vera smitta eller som har nyoppstått luftvegsinfeksjon eller andre symptom på koronasjukdom. For meir informasjon, sjå FHI sine nettsider.
• Det er også tilrådd testing av alle som kan ha blitt smitte gjennom nærkontakt med ein smitta person eller etter reise i land med høg førekomst dei siste 10 dagane. 
• Born under 10 år med berre lette symptomer på luftvegsinfeksjon kan sjå an symptoma heime eit par dagar før testing. Born med rennande nase som einaste symptom og som elles er i god allmenntilstand utan andre teikn på nyoppstått luftvegsinfeksjoner, treng ikkje å haldast heime eller å testast.
• Nokre grupper vert prioritert fyrst: pasientar med behov for innlegging, pasientar/bebuarar på sjukeheim eller annan helseinstitusjon, tilsette i helsetenesta med pasientnært arbeid, personar over 65 år, vaksne med underliggjande sjukdom, personar som er i karantene grunna nærkontakt til eit stadfesta smittetilfelle, samt tilsette og barn i gjenopna barnehage, skule eller SFO. 
• Luftvegslegevakt og teststasjon er ved Kvam legevakt på Toloheimen. Har du luftvegssymptom skal du ikkje møta opp der, utan fyrst å ha vore i kontakt med fastlegen og ha fått gjort ei avtale. Når du då møter opp, skal du venta i bilen til du blir kalla inn til legeundersøking. 
• Det er viktig at du tek kontakt med lege dersom du får rask forverring med tungpust, rask pust, nedsett allmenntilstand eller ved forvirringstilstand. Dette må også pårørande vera merksame på. Ved rask forverring av sjukdom må ein kontakta legevakt per telefon, og ikkje nytta e-konsultasjon.
• Dersom du har behov for helsehjelp og ikkje kjem i kontakt med fastlegen, ring 116117. Bruk ikkje dette nummeret dersom du ikkje er sjuk.
• Nødnummeret 113 skal kun brukast ved livstrugande sjukdom eller skade.
• I nokre tilfelle er det aktuelt å testa personar utan symptom. Det gjeld i all hovudsak busette på helseinstitusjonar. Som alltid skal alle testar rekvirerast av lege.

Er du sjuk med noko anna enn luftvegssymptom, eller kronisk sjuk? Sjå eige spørsmål / svar under.
 

Sjukdomen smittar på same måte som forkjøling og influensa, ved at virus vert overført frå luftvegane hjå ein sjuk person. Det kan skje på tre måtar:

• Gjennom lufta ved at den sjuke nys eller hostar slik at viruset vert pusta inn eller kjem i kontakt med slimhinnene i auge, nase eller munn hjå personar som er i nærleiken.
• Ved direkte kontakt når den sjuke har fått viruset på hendene og overfører det i kontakt med andre, som igjen - gjerne med hendene - bringer viruset i kontakt med slimhinner i auge, nase eller munn.
• Ved indirekte kontakt når viruset har blitt overført til inventar, gjenstandar eller kontaktflater (til dømes dørhandtak, tastatur, telefon og liknande) gjennom nys/host eller ved at den sjuke eller andre har hatt viruset på hendene, og andre sidan kjem i kontakt med gjenstanden eller overflata.

Fleire studiar viser at koronaviruset SARS-CoV-2 har ein tendens til å smitta mellom menneske som oppheldt seg i nærleiken av kvarandre. Indirekte smitte via virus som har falle ned på overflater kan skje, men forskning på dette er utført i laboratorium eller på sjukehus, og det er uklårt i kva grad slik indirekte kontaktsmitte er viktig med tanke på smitteutbreiing i samfunnet. 

Du finn fleire fakta om koronaviruset på Folkehelseinstituttet sine nettsider.

Inkubasjonstida (tida frå ein er smitta til sjukdomen gjev symptom) er ifølgje WHO anslått til å vera 5 - 6 dagar, men kan variera frå 0 til 14 dagar.

Det nye koronaviruset fører til ein luftvegsinfeksjon, og kan gje alt frå milde symptom til alvorleg og i sjeldne tilfelle også livstrugande sjukdom. Nokre personar kan ha COVID-19 utan å utvikla sjukdom. Dette gjeld særleg born og yngre vaksne. Det er uklårt i kva grad personar utan symptom kan spreia sjukdomen. 

Dei som vert sjuke får vanlegvis fyrst symptom frå øvre luftvegar (vondt i halsen, forkjøling, lett hose), i tilegg til sjukdomskjensle og muskelsmerter. Magesmerter førekjem, og i enkelte tilfelle diaré. Det vert også rapportert om nedsett smak- og luktesans.   

Sjukdomsforløpet kan variere mykje frå person til person. Førebels ser det ut til at dei typiske forløpa er:

• Mildt forløp. Dette gjeld dei fleste sjuke. Symptoma går over i løpet av ein til to veker. Desse personane har sjeldan behov for behandling frå helsevesenet.
• Moderat forløp: Etter 4-7 dagar med milde symptom får nokre lungebetennelse med tung pust, forverring av hoste og stigande feber. Ein del har behov for å bli innlagt på sjukehus. Røntgenundersøking av lungene kan vise forandringar som tyder på virus-lungebetennelse.
• Alvorleg forløp: Symptoma er dei same som ved moderat forløp, men desse personane har i tillegg behov for intensivbehandling. Symptoma kan vara i 3-6 veker. Som ved andre alvorlege infeksjonar kan ein sjå forskjellige komplikasjonar ved alvorleg covid-19, mellom anna lungeskade, hjarte-karsjukdom og koagulasjonsforstyrringar. (5-8). Dødsfall førekjem blant nokre av dei som blir alvorleg sjuke.

Informasjon om kva som er risikofaktorar for å få alvorleg i staden for mild sjukdom, er førebels avgrensa. Innlegging på sjukehus, intensivbehandling og dødsfall er vanlegare hos eldre og personar med underliggande sjukdommar, og særleg hos dei som både er eldre og har underliggande sjukdom. Alvorleg, livstrugande sjukdom kan likevel også oppstå hjå personar utan kjende risikofaktorar. 

Les meir:

• på helsenorge.no
• på Folkehelseinstituttet sine nettsider

For å redusera smittespreiing er det viktig med god hygiene og redusert sosial kontakt: 

• Vask eller desinfiser hendene hyppig.
• Vask gjenstandar og overflater som vert rørt ved av mange hyppig.
• Unngå å ta deg i ansiktet med hendene.
• Unngå hosting på andre, host i albogekroke.
• Unngå handhelsing, kyssing og klemming.

Ein del tiltak som har som formål å redusera den sosiale kontakten mellom menneske er også innført (sjå FHI sine nettsider om arrangement og samlingar, råd til arbeidsplassar og informasjon til skular, SFO og barnehagar). 

Reiser i Noreg

Dei generelle smitteverntiltaka gjeld for reiser i Noreg. Merk at det er tilrådd å avgrensa bruken av offentleg transport.

Dei generelle råda er:

• sjuke personar skal halda seg heime
• god hygiene
• redusert kontakt mellom personar; haldt minst ein meter avstand til andre enn dine næraste

Legg til rette for å følgja dei same smittevernråa som heime. Reiser der du stort sett er saman med eigne familiemedlemer eller andre du allereie vile ha vore i kontakt med på heimstaden utgjer mindre fåre for smittespreiing. Tenk over kva du skal gjera dersom du vert sjuk og må isolera deg, eller dersom du må i karantene. 

Det er eit godt råd å planlegga reiser med tanke på å unngå smittespreiing mellom stader, til dømes ved å avgrensa reiser der det vert lagt opp til nær kontakt med eit stort antall menneske, kanskje på forskjellige tader. 

Sjå også FHI sine nettsider:

• Råd for basseng og innandørs badeanlegg 
• Råd for reiselivsbransjen 

Utanlandsreiser

Som hovudregel skal alle som kjem til Noreg frå utlandet vera i heimekarantene i 10 dagar. Det er unntak for land og regionar som vert rekna som grøne eller gule (sjå kart og informasjon på regjeringen.no). Grunna aukande smitteimport og aukande smittepress i mange land, gjekk nasjonale myndigheiter 12. august ut med ei oppmoding om å unngå alle unødvendige reiser utanlands. 

Tilsette i helsetenesta, inklusive nytilsette og vikarar, som i løpet av dei siste 10 dagane har vore i regionar og land utanfor Noreg som ikkje er omfatta av karanteneplikt bør likevel informera arbeidsgjevar før dei skal attende på jobb. Det vert rådd til at desse, så snart som mogleg, vert testa ein gong for SARS-CoV-2 (koronaviruset) og at dei ikkje har pasientnært arbeid før negativ test ligg føre. For tilsette som ikkje har pasientnært arbeid og som har vore i grøne eller gule område / land, kan det gjerast ei lokal vurdering. For raude regionar og land gjeld karanteneplikta. 

Karantenereglane og råd for smittevern ved reise vert fortløpande oppdatert. Før ei utanlandsreise er det viktig at du både set deg inn i kva reglar som gjeld i det landet du reiser til, og kva reglar som gjeld når du kjem attende til Noreg. Ta høgd for at tilrådingar om reise kan endrast raskt, også medan du er på reise.

Mange land har tiltak og restriksjonar for å hindra smitte, til dømes transportrestriksjonar, karanteneordningar eller andre tiltak som kan få konsekvensar for den reisende. Reisande må også vera budd på å måtta svara på spørsmål om eiga helse, og på å kunne verta nekta innreise eller sett i karantene.

Før reisa bør du mellom anna vurdera følgande moment:

• Risiko for å bli smitta på reisa (reisemål, varigheit, kontakt med andre menneske).
• Risiko for å koma ut for reiserestriksjonar, portforbud, karantene eller andre tiltak i landet du reiser til.
• Risiko for kapasitetsmanglar i helsetenesta på reisemålet dersom du skulle verta sjuk
• Risiko for manglande moglegheit for heimreise eller heimsending dersom du skulle verta sjuk. 
• Risiko for heimekarantene i Noreg etter reisa. 
• Risiko for at ein ikkje får jobba dei fyrste 10 dagane etter reisa. 

For meir informasjon, sjå:

• Folkehelseinstituttet sine nettsider
• Utanriksdepartementet sine reiseråd.

Karantenereglane og råd for smittevern ved reise vert fortløpande oppdatert. Før ei utanlandsreise er det viktig at du både set deg inn i kva reglar som gjeld i det landet du reiser til, og kva reglar som gjeld når du kjem attende til Noreg. Ta høgd for at tilrådingar om reise kan endrast raskt.

For meir informasjon, sjå:

• Folkehelseinstituttet sine nettsider
• Utanriksdepartementet sine reiseråd.

Ja. Les meir om dette i ein eigen artikkel.

Det er løyvehavar sitt ansvar for at smittevernreglar og råd blir fulgt. Hugs at det å vera påverka av alkohol gjer ein mindre kritisk, og avstandsreglar og andre smittevernråd vert lettare gløymt. Følg med på Covid-19-forskrifta, reglane endrast raskt. 

Hovudreglane er:

• Alle som er sjuke, må halde seg heime. Løyvehavar må sikra at dette vert formidla til gjestane. Korleis: T.d. Heng opp plakat som ber gjestar med symptom å ikkje komme inn i lokalet, og reise heim eller informere på serveringsplassen sin heimeside/sosiale media. Plakat du kan laste ned (PDF, 55 kB).
• Det skal vera minst 1 meter avstand til andre som ikkje er i same husstand. Løyvehavar pliktar å finne tiltak som sikrar at kravet til avstand er mogleg å halde. Dette kan vera faste plassar, markering på bord og gulv, plakat med oppmoding om å halde avstand. Om det vert vanskeleg å få gjestane til å overhalde avstandsregelen, må ein vurdera å stenga plassen for kvelden. Plakat du kan laste ned. (PDF, 65 kB) 
  Plakat om avstand på røykeområde.  (PDF, 83 kB)
• Det skal vera sitteplassar til alle gjestane. Vidare skal det vera bordservering. Ein tilsett skal ta bestilling ved bordet, og servera ut mat og drikke til gjesten. Gjestane skal ikkje reise seg og bestille eller hente mat og drikke i bar eller disk. Målet er å unngå "samanstimling" foran baren. Dette gjeld både inne og uteservering. Plakat du kan laste ned (PDF, 56 kB). 
• Ha god kapasitet på handhygiene. Det skal vera lett å finna handsprit eller moglegheit for å vaske hendene med såpe. Heng opp plakatar med oppmoding om å nytta handsprit/ såpe, og korleis ein må vaske hendane for å ikkje spreie smitte. Det er særs viktig med lett tilgjengelg sprit/vask ved inngang og toalett. Plakat du kan laste ned (PDF, 45 kB). 
• Ha nok tilsette til å sikra at smittevernreglane vert haldne. Til dømes vakt i døra som sikrar at gjestane spritar seg, og at det ikkje vert for mange i lokalet. Kø må også organiserast slik at det ikkje vert for tett (minimum 1 meter).
• Det vert anbefalt at serveringsplassane utarbeidar risikovurdering med liste over tiltak. Malar for dette finst under «planlegging og risikovurdering» her: https://www.fhi.no/nettpub/coronavirus/rad-og-informasjon-til-andre-sektorer-og-yrkesgrupper/anbefalinger-ved--store-arrangementer-knyttet-til-koronasmitte-i-norge/

Reglar og råd for private samankomstar og arrangement finn du på Helsedirektoratet sine nettsider.

Det er arrangøren sitt ansvar at alle smittevernreglar og råd blir fulgt. FHI har laga oversyn over kva som er arrangement, sjekkliste og tiltak som dykk finn her.

Om arrangementet har skjenking, må ein også følgje tiltaka som er beskrevet under «skjenkeplassar/serveringsplassar», mellom anna er det krav om bordservering.

Hovudreglane er:

• Alle som er sjuke, må halde seg heime. Arrangøren må sikra at dette vert formidla til gjestane/ deltakarar. Korleis: Ved arrangement, gje informasjon ved billettbestilling eller via kanalar som deltakarer følger med på, t.d. Facebook. Ved opne arrangement og serveringsplassar: Heng opp plakat som ber gjestar med symptom å ikkje komme inn i lokalet, og reise heim. Plakat du kan laste ned. (PDF, 55 kB)
• Det skal vera minst 1 meter avstand til andre som ikkje er i same husstand. Dette er eit av dei viktigaste tiltake mot smitte. Det skal vera ein meter frå skulder til skulder. Arrangør og løyvehavar pliktar å finne tiltak som sikrar at kravet til avstand er mogleg å halde. Dette kan vera faste plassar, markering på bord og gulv, plakat med oppmoding om å halde avstand. Plakat du kan laste ned (PDF, 65 kB).
  Plakat om avstand røykeareal finn du her. (PDF, 83 kB)
• Arrangøren skal ha oversikt over kven som er tilstade, for å kunne bistå kommunen med smittesporing. Det er ikkje krav om namneliste, men arrangøren må finne ein egna måte kommunen kan komme i kontakt med deltakarane på.
• Ha god kapasitet på handhygiene. Det skal vera lett å finna handsprit eller moglegheit for å vaske hendene med såpe. Heng opp plakatar med oppmoding om å nytta handsprit/ såpe, og korleis ein må vaske hendane for å ikkje spreie smitte. Det er særs viktig med lett tilgjengelg sprit/vask ved inngang og toalett. Plakat du kan laste ned. (PDF, 45 kB) 
• Ha nok tilsette til å sikra at smittevernreglane vert haldne. Til dømes vakt i døra som sikrar at gjestane spritar seg, og at det ikkje vert for mange i lokalet. Kø må også organiserast slik at det ikkje vert for tett (minimum 1 meter).

På Helsedirektoratet sine nettsider er det publisert råd for varehandelen, inklusive dagligvarehandlar. Der finst også plakatar som kan nyttast i butikkar.

 

Det er viktig at alle som har helseplager som ikkje er knytt til COVID-19 tek kontakt med fastlege eller legevakt dersom det er behov for det.

Andre akutte sjukdomstilfelle opptrer sjølvsagt også samstundes med koronaepidemien, og skal behandlast. Forseinka behandling av andre infeksjonar eller sjukdomar kan føra til alvorlegare forløp og behov for sjukehusinnlegging, som ein kan unngå om ein kjem tidleg i gang med behandling.

Fastlegar og legevaktlegar brukar no telefon og video i større grad enn før, og det kan også verta brukt i vurdering av slike tilfelle, men det altså svært viktig at pasientar tek kontakt ved akutt sjukdom som ikkje er luftvegsrelatert, eller ved forverring av kroniske sjukdomar. Likeeins vert pasientar oppmoda til å ikkje avbestilla planlagte kontrolltimar. Fastlegane vurderer om timar kan utsetjast eller gjennomførast på telefon eller video, og vil i så høve ta kontakt  på førehand. 

Pasientar med kroniske sjukdomar treng riktig oppfølging for å førebyggja alvorleg sjukdom, og eventuell smitte med koronavirus.

Legekontor og legevakt har sett i verk smitteverntiltak for å unngå smitte på legekontora, i tråd med tilrådingane frå Helsedirektoratet. Eitt av desse er å avgrensa talet på pasientar som møter fysisk, men det er samstundes viktig at dei som må koma til fysisk undersøking og eventuelle prøvetaking faktisk gjer dette. For pasientar med luftvegssymptom er det etablert eigne reglar for pasientmottak. Desse vert ikkje tekne inn i same område som pasientar utan luftvegssymptom i det heile.

Kven skal i karantene? 

Dersom du høyrer til i ei av følgjande grupper skal du vera i karantene:

• Du mistenker at du kan vera smitta
• Du har hatt nær kontakt med nokon som er stadfesta smitta, eller ein du bur saman med er stadfesta smitta 
• Alle som har vore på reise utanfor Norge skal vera i karantene 10 dagar frå den dagen dei kom heim

Dette kan du gjera (og ikkje). Illustrasjon frå nrk.no, nytta med løyve.

Reglar for personar i karantene:

• Skal som hovudregel gjennomførast i heimen
• Karantene skal ikkje gjennomførast på hytte utanfor eigen kommune.
• Du skal ikkje gå på jobb
• Dersom du bur i husstand med andre som ikkje er sjuke med koronaviruset kan de omgåast normalt
• Du kan gå ut av eigen heim, men du skal unngå stader der det er vanskeleg å halda avstand til andre
• Du skal ikkje ta offentleg transport
• Du skal som hovudregel ikkje oppsøka offentlege stader som t.d. butikkar
• Du kan gå på tur, men må helst halda deg på 2 meters avstand til andre
• Hugs god handhygiene
• Du blir ikkje testa for smitte og skal heller ikkje kontakta helsevesenet, med mindre du har behov for helsehjelp eller vert vurdert å tilhøyra ei risikogruppe

For ytterlegare informasjon, sjå Folkehelseinstituttet sine nettsider og helsenorge.no.

Informasjon om heimekarantene på ulike språk, frå Folkehelseinstituttet: 

Norsk - اَلْعَرَبِيَّةُ (arabisk) - دری (dari) - Deutsch (tysk) - English - فارسی (farsi) - Español (spansk) - Français (fransk) - Italiano (italiensk) - Kurmancî (kurdisk kurmanji) - Lietuvių kalba (litauisk) - پښتو (pashto) - Polski (polsk) - پن٘جابی (punjabi) - русский язык (russisk) - Soomaali (somalisk) - سۆرانی (kurdisk sorani) - Tagalog (filipinsk) - ภาษาไทย (thai) - Tiếng Việt (vietnamesisk) - ትግርኛ (tigrinja) - Türkçe (tyrkisk)

Kven skal i isolasjon?

• Du har fått stadfesta at du er smitta av koronaviruset
• Du er stadfesta sjuk, men treng ikkje å leggjast inn på sjukehus. 
• Du ventar på prøvesvar fordi helsetenestene mistenker smitte eller du har fått luftvegssymptom når du er i heimekarantene

Dette kan du gjera (og ikkje). Illustrasjon frå nrk.no, nytta med løyve.

Reglar for person i isolasjon:  

• Isolasjon skal som hovudregel gjennomførast i heimen
• Isolasjon skal ikkje gjennomførast på hytte i annan kommune
• Du skal halda deg heima
• Du har ikkje lov til å gå ut
• Du skal helst opphalda deg i eit anna rom enn dei andre som bur i bustaden. Dersom du er i same rom som dei andre i huset, skal dette skje på god avstand (helst min. 2 meter).
• Hugs god handhygiene 
• Det er legen som bestemmer kva tid du får koma ut av isolasjon

For meir informasjon, sjå helsenorge.no.

Informasjon om heimekarantene og heimeisolasjon på ulike språk, frå Folkehelseinstituttet: 

Norsk - اَلْعَرَبِيَّةُ (arabisk) - دری (dari) - Deutsch (tysk) - English - فارسی (farsi) - Español (spansk) - Français (fransk) - Italiano (italiensk) - Kurmancî (kurdisk kurmanji) - Lietuvių kalba (litauisk) - پښتو (pashto) - Polski (polsk) - پن٘جابی (punjabi) - русский язык (russisk) - Soomaali (somalisk) - سۆرانی (kurdisk sorani) - Tagalog (filipinsk) - ภาษาไทย (thai) - Tiếng Việt (vietnamesisk) - ትግርኛ (tigrinja) - Türkçe (tyrkisk)